Vladimir Zelenskiy sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, İstanbul’da bulunan Fener Rum Patrikhanesi Patriği olan Bartholomeos ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirdiği duyurdu. Zelenskiy paylaşımında Bartholomeos’tan ‘ekümenik patrik’ olarak bahsetti.
Türkiye Fener Rum Patrikliği’ni ekümenik sıfatını tanımıyor. Lozan Anlaşması ve sonrasında yapılan düzenlemelerle Türkiye için Fener Patrikhanesi Fatih Kaymakamlığına bağlı dinî bir kuruluş olarak kabul ediliyor.
Türkiye’nin bu tutumuna rağmen Zelenskiy’in bu açıklamalarını Sputnik’e değerlendiren Uluslararası İlişkiler Uzmanı Prof. Dr. Bilal Sambur şunları söyledi:
“Rusya ve Ukrayna arasında uzun süreden beri devam eden bir savaş var. Tabii Rusya ve Ukrayna arasındaki savaşı sadece askeri açıdan değerlendirmemek lazım. Bunun dini ve kültürel boyutları var. Her şeyden önce Zelenskiy’nin bu açıklamasını anlamak için, Moskova Patrikliği ile İstanbul Rum Patrikliği arasında yürütülen iktidar mücadelesini anlamak lazım. Moskova Patrikliği İstanbul Patrikliği’nin ekümeniklik iddiasını, yani bütün Ortodoks dünyasının dini lideri olma, ruhani lideri olma iddiasını reddediyor. Buna karşılık İstanbul Patrikhanesi kendisinin ekümenik yani bütün Ortodoks dünyasının lideri olduğunu ifade ediyor. Aslında Zelenskiy İstanbul’daki Fener Rum Patrikhanesi’ni ekümenik olarak ifade etmek ile Moskova’nın dini liderliğine karşı İstanbul’daki patrikliğin ekümeniklik yani Ortodoks dünyasının lideri olma iddiasını tanıdığını ve onun yanında olduğunu göstermek istiyor. Tabii İstanbul’daki Rum Patrikliği her ne kadar Fatih Kaymakamlığı’na bağlı sadece İstanbul’daki Rumları temsil eden bir dini kurum olarak gözükse de Patrik, Patrikhane ekümenik sıfatını fiilen kullanıyor. Zelenskiy’nin Patrik’le yaptığı görüşme ve özellikle ekümenik sıfatını kullanması dini açıdan Rusya’ya bir cevap anlamı taşıyor. Rusya’nın bu savaşta dini açıdan önünü kesme, Rusya’nın özellikle kendi Müslüman toplumuyla geliştirmek istediği olumlu ilişkileri tartıştırmak gibi bir amaca hizmet ediyor.”
‘Türkiye ekümenik olarak tanımıyor’
Türkiye’nin Fener Rum Patrikhanesini ekümenik olarak tanımadığını hatırlatan Bilal Sambur sözlerini şöyle sürdürdü:
“Türkiye açısından baktığımız zaman Türkiye resmi olarak Patrikhaneyi ekümenik olarak tanımıyor. Onun pozisyonunu lokal olarak sınırlamaya çalışıyor. Patrikhanenin uluslararası etkiye sahip bir liderlik konumuna gelmesini istemiyor. Bu noktada Zelenski’nin bu söylemiyle Türkiye’nin patrikhane siyaseti birbiriyle uyuşmuyor diyebiliriz. Yani Türkiye şimdi Lozan’da bu söyleniliyor ama hukuken Türkiye Fener Rum Patrikhanesi’nin gücünü Lozan gibi anlaşmalar ve sonra ortaya koyduğu mevzuatla birlikte Fener Rum Patrikhaneli’ni ekümenik olarak değil sadece İstanbul içindeki Rumların dini işlerini yürüten bir kurum olarak sınırladı. Patrikhaneyi dini otorite olarak Türkiye kabul etmiyor. Hele bütün Ortodoks dünyasının lideri olarak kabul etmiyor.”
‘Zelenski Rus Ortodoks kilesesinin yapılarını kapattı’
Ukrayna Parlamentosu’nun Rus patrikhanesinin dini yapılarını da kapatmasına vurgu yapan Prof. Dr. Sambur “Ukrayna kendisini tamamen dini kültürel tarihi olarak ve siyasi olarak Rusya’nın nüfus sahasından çıkarmak istiyor. Ukrayna ve Rusya, kültürel, dini açıdan, sosyal açıdan, tarihsel açıdan birbirinden ayrılmaz iki coğrafya. Zelenskiy, dini açıdan özelliklerini ortaya koymak için İstanbul’daki patrikhanenin liderliğini kabul ediyor. Rus dini, Rus Ortodoks kilisesine ait dini yapıları, dini kurumları kapatıyor. Böylece kendisine Rus Ortodoksluğundan farklı, bağımsız yeni bir kimlik ortaya koymak istiyor. Zelenskiy bu savaşı fırsat bilerek Rusya’ya, Ukrayna’ya özgü Ortodoksluk, Ortodoks kimliği oluşturma özlemini de ifade ediyor” şeklinde konuştu.
